Świadectwa pochodzenia energii – źródła odnawialne

Czym są świadectwa pochodzenia energii?

Świadectwo pochodzenia energii to dokument potwierdzający, że określona ilość energii elektrycznej została wytworzona z odnawialnych źródeł energii. W Polsce organem odpowiedzialnym za wydawanie tych świadectw jest Prezes Urzędu Regulacji Energetyki (URE). Każde świadectwo jest przekazywane przez URE do Rejestru Świadectw Pochodzenia prowadzonego przez Towarową Giełdę Energii (TGE). Świadectwa pochodzenia energii są zbywalne i stanowią towar giełdowy, co oznacza, że mogą być przedmiotem obrotu na rynku energii. Dzięki temu producenci energii z OZE mają możliwość uzyskania dodatkowych przychodów ze sprzedaży tych świadectw.

Po co uzyskuje się świadectwa pochodzenia energii?

Uzyskanie świadectwa pochodzenia energii przynosi szereg korzyści zarówno dla producentów, jak i odbiorców energii:

• Wsparcie finansowe dla producentów OZE - sprzedaż świadectw pochodzenia stanowi dodatkowe źródło dochodu dla wytwórców energii z odnawialnych źródeł, co zachęca do inwestowania w tego typu technologie.
• Spełnienie obowiązków prawnych - przedsiębiorstwa energetyczne są zobowiązane do uzyskania i przedstawienia do umorzenia określonej liczby świadectw, co ma na celu zwiększenie udziału OZE w krajowym miksie energetycznym.
• Transparentność dla konsumentów - świadectwa pochodzenia umożliwiają odbiorcom końcowym potwierdzenie, że zakupiona przez nich energia ma pokrycie w energii wyprodukowanej w odnawialnych źródłach, co jest istotne dla firm i osób dbających o ekologiczny wizerunek.
• Rozwój rynku zielonej energii - obrót świadectwami pochodzenia na giełdzie energii przyczynia się do rozwoju rynku OZE, promując konkurencję i innowacje w sektorze energetycznym.

Jakie przepisy regulują świadectwa pochodzenia energii?

W Polsce kwestie związane ze świadectwami pochodzenia energii regulują następujące akty prawne:

• Ustawa z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii

Określa zasady i warunki wytwarzania, przesyłania oraz dystrybucji energii z OZE, w tym procedury związane z uzyskiwaniem świadectw pochodzenia.

• Prawo energetyczne

Reguluje ogólne zasady funkcjonowania rynku energii w Polsce, w tym obowiązki przedsiębiorstw energetycznych związane z OZE.

• Rozporządzenia wykonawcze Ministra Klimatu i Środowiska

Szczegółowo precyzują procedury i wymagania dotyczące wydawania oraz umarzania świadectw pochodzenia.

Na poziomie europejskim kluczowym aktem prawnym jest Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/2001 z dnia 11 grudnia 2018 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych (tzw. dyrektywa RED II), która ustanawia ramy prawne dla promocji OZE w krajach członkowskich UE.

Świadectwa pochodzenia energii w UE i na świecie

Na arenie międzynarodowej systemy świadectw pochodzenia energii są powszechnie stosowane w krajach Unii Europejskiej oraz wielu innych państwach na świecie. W Europie funkcjonują tzw. Gwarancje Pochodzenia (GO lub GoO), które stanowią certyfikaty potwierdzające, że określona ilość energii została wyprodukowana ze źródeł odnawialnych. Krajowe rejestry GO są prowadzone przez instytucje wyznaczone przez państwa członkowskie, takie jak organy regulacyjne czy operatorzy sieci.

Zgodnie z artykułem 19 Dyrektywy (UE) 2018/2001 z dnia 11 grudnia 2018 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych, państwa członkowskie są zobowiązane do wzajemnego uznawania gwarancji pochodzenia wydanych przez inne kraje UE. Tym samym, gwarancje pochodzenia energii z OZE wytworzonej w Polsce muszą być uznawane w innych krajach członkowskich UE. Takie podejście sprzyja harmonizacji rynku energii odnawialnej w Europie, umożliwiając transgraniczny handel certyfikatami i wspierając rozwój zielonej energetyki na całym kontynencie.

Wady świadectw pochodzenia energii

Mimo zalet, które oferuje system świadectw pochodzenia energii, ma on również pewne minusy:

Niestabilność cen świadectw

Ceny świadectw pochodzenia energii są kształtowane przez mechanizmy rynkowe, co może prowadzić do ich znacznych wahań. Taka zmienność utrudnia producentom OZE planowanie finansowe i może zniechęcać potencjalnych inwestorów do angażowania się w projekty związane z odnawialnymi źródłami energii.

Ryzyko nadpodaży świadectw

W sytuacji, gdy na rynku pojawia się nadmiar świadectw pochodzenia, ich wartość może znacząco spaść. Taka sytuacja miała miejsce w przeszłości, prowadząc do obniżenia poziomu wsparcia dla producentów energii z OZE i podważając efektywność systemu.

Ograniczenia dla nowych inwestorów

System zielonych certyfikatów jest dostępny głównie dla instalacji OZE, które rozpoczęły produkcję energii przed nowelizacją ustawy w 2015 roku. Nowi producenci są objęci systemem aukcyjnym, co może być mniej korzystne i stanowić barierę wejścia na rynek dla nowych inwestorów.

Wyzwania związane ze świadectwami pochodzenia energii

Jednym z głównych problemów systemu świadectw pochodzenia jest brak bezpośredniego powiązania między zakupem certyfikatu a rzeczywistym zużyciem zielonej energii przez konsumenta, co może prowadzić do zjawiska greenwashingu i podważać zaufanie do systemu. Dodatkowo, zmienność cen świadectw na rynku utrudnia producentom OZE planowanie finansowe i może zniechęcać potencjalnych inwestorów. Warto również zauważyć, że niektóre oferty energii "zielonej" opierają się jedynie na zakupie gwarancji pochodzenia, bez rzeczywistego wsparcia dla nowych inwestycji w odnawialne źródła, co budzi wątpliwości co do ich realnego wpływu na rozwój sektora OZE.

„Świadectwa pochodzenia energii stanowią mechanizm wspierający rozwój odnawialnych źródeł energii. Poprzez potwierdzenie pochodzenia z zielonego źródła energii, nie tylko zwiększają transparentność rynku, ale również motywują przedsiębiorstwa do inwestowania w odnawialne technologie. Jednakże, aby system ten był skuteczny, konieczne jest jego ciągłe dostosowywanie do zmieniających się realiów rynkowych oraz technologicznych. Zmiany regulacyjne i coraz bardziej restrykcyjne wymagania – na przykład system EU ETS – sprawiają, że ograniczanie emisji jest koniecznością. Ma to jednak wpływ na wzrost cen energii dla końcowych odbiorców.” - mówi Przemysław Kurylas, Dyrektor Operacyjny w DB Energy.

Aby usprawnić system świadectw pochodzenia energii elektrycznej z odnawialnych źródeł (OZE), należałoby zmienić kilka aspektów.

Po pierwsze, uproszczenie procedur administracyjnych związanych z uzyskiwaniem i umarzaniem świadectw pochodzenia mogłoby zachęcić większą liczbę producentów do korzystania z tego systemu.

Po drugie, zwiększenie transparentności i dostępności informacji na temat aktualnych stawek oraz prognoz dotyczących zielonych i błękitnych certyfikatów pomogłoby wytwórcom w podejmowaniu świadomych decyzji inwestycyjnych.

Wreszcie, wprowadzenie mechanizmów elastycznego dostosowywania poziomu obowiązku umarzania świadectw pochodzenia do zmieniających się warunków rynkowych mogłoby zapewnić lepszą równowagę między podażą a popytem na certyfikaty, co prawdopodobnie przyczyniłoby się do większej stabilności rynku OZE.

Przyszłość świadectw pochodzenia energii

W nadchodzących latach przewiduje się dalszy wzrost znaczenia świadectw pochodzenia energii w promowaniu odnawialnych źródeł energii. W Unii Europejskiej obserwuje się rosnące zainteresowanie handlem gwarancjami pochodzenia oraz wzrost ich cen, co podkreśla ich rolę w promowaniu i wykorzystywaniu energii z OZE. Jednocześnie, zmiany regulacyjne, takie jak te wprowadzone w Polsce w grudniu 2024 roku, modyfikują zasady umarzania świadectw pochodzenia oraz opłat związanych z OZE, a w konsekwencji może wpłynąć na strategie przedsiębiorstw energetycznych. Dodatkowo, coraz większa świadomość ekologiczna konsumentów i firm prowadzi do wzrostu popytu na energię pochodzącą z odnawialnych źródeł i przyczynia się do dalszego rozwoju systemu świadectw pochodzenia.

Podsumowując, system świadectw pochodzenia energii odgrywa kluczową rolę w promowaniu odnawialnych źródeł energii i wspieraniu transformacji energetycznej. Jednakże, aby był on bardziej efektywny i odpowiadał na współczesne wyzwania, konieczne jest ciągłe monitorowanie jego funkcjonowania oraz wprowadzanie niezbędnych modyfikacji i usprawnień. Tylko w ten sposób możliwe będzie zapewnienie stabilnego i przewidywalnego wsparcia dla producentów OZE oraz osiągnięcie celów związanych z zrównoważonym rozwojem i ochroną środowiska.