Premia kogeneracyjna – czym jest i kto może się o nią ubiegać?

Rodzaje jednostek kogeneracyjnych ze względu na moc

Mówiąc o jednostkach kogeneracyjnych w kontekście systemu wsparcia, posługujemy się ich mocą, która określa ich wielkość. W szczególe rozróżniamy ich następujące rodzaje:

• Małe jednostki kogeneracyjne (do 1 MW) – są to mikro- i małe instalacje kogeneracyjne często wykorzystywane w obiektach takich jak hotele, szpitale, centra handlowe, zakłady przemysłowe czy osiedla mieszkaniowe.
• Jednostki średniej mocy (od 1 MW do 50 MW) - często stosowane w większych zakładach przemysłowych, ciepłowniach miejskich oraz kompleksach handlowych lub biznesowych.
• Duże jednostki kogeneracyjne (powyżej 50 MW) - instalacje stosowane w dużych elektrociepłowniach, które dostarczają zarówno energię elektryczną, jak i ciepło na skalę przemysłową oraz dla całych miast. Często są to kluczowe źródła energii w systemach energetycznych, zapewniające stabilność i niezawodność dostaw.

Nowym trendem, który zyskuje na popularności, są jednostki hybrydowe i instalacje wyposażone w systemy magazynowania energii. Mogą one łączyć tradycyjne technologie kogeneracyjne z magazynowaniem energii. Umożliwia to optymalne wykorzystanie produkowanej energii oraz zwiększa stabilność dostaw. Magazynowanie energii jest szczególnie przydatne w sytuacjach, gdy produkcja energii elektrycznej i zapotrzebowanie na nią nie są zsynchronizowane.

Zgodnie z dyrektywą 2012/27/UE o efektywności energetycznej, każda instalacja ubiegająca się o wsparcie w postaci premii kogeneracyjnej musi wykazać, że jest wysokosprawna i przyczynia się do znaczącej redukcji emisji CO₂. Unia Europejska stawia coraz bardziej restrykcyjne cele w zakresie ograniczenia emisji gazów cieplarnianych, które mają wpływ na polityki krajowe.

Kryteria techniczne dla instalacji kogeneracyjnych

Kogeneracja pozwala na bardziej efektywne wykorzystanie paliw, ponieważ energia, która w tradycyjnych procesach mogłaby zostać stracona (np. w postaci ciepła odpadowego), zostaje wykorzystana do ogrzewania budynków, ciepłej wody użytkowej lub w procesach przemysłowych.

Aby instalacja mogła być zgłoszona do sytemu premii kogeneracyjnej, musi spełniać określone kryteria techniczne, które mają na celu zapewnienie wysokiej efektywności i ograniczenie negatywnego wpływu na środowisko. Do najważniejszych wymagań należą:

• Wysokosprawność kogeneracji – instalacja musi charakteryzować się wysokim wskaźnikiem efektywności, co oznacza, że łączna produkcja energii elektrycznej i ciepła musi zużywać mniej paliwa w porównaniu do oddzielnej produkcji tych mediów. Zgodnie z przepisami, efektywność energetyczna instalacji musi wynosić co najmniej:
  • 75% dla jednostki kogeneracji z urządzeniami typu: turbina parowa przeciwprężna, turbina gazowa z odzyskiem ciepła, silnik spalinowy, mikroturbina, silnik Stirlinga, ogniwo paliwowe,
  • 80% dla jednostki kogeneracji z urządzeniami typu: układ gazowo-parowy z odzyskiem ciepła, turbina parowa upustowo-kondensacyjna.
• Redukcja emisji CO₂ – kogeneracja musi przyczyniać się do obniżenia emisji gazów cieplarnianych w porównaniu do tradycyjnych metod produkcji energii, a jednostkowy poziom emisji nie może przekraczać 450 kg/MWh.
• Źródło zasilania – w przypadku instalacji korzystających z paliw kopalnych, muszą one spełniać określone normy dotyczące emisyjności i efektywności. Natomiast instalacje oparte na źródłach odnawialnych, takich jak biogaz czy biomasa, mogą liczyć na dodatkowe korzyści w ramach premii kogeneracyjnej.
• Certyfikacja jednostki – instalacja kogeneracyjna musi być certyfikowana jako wysokosprawna zgodnie z przepisami unijnymi (dyrektywa 2012/27/UE o efektywności energetycznej) oraz polskimi przepisami. Proces certyfikacji obejmuje audyt efektywności, który potwierdza spełnienie norm energetycznych.
• Pojemność magazynowa (opcjonalnie) – instalacje wyposażone w systemy magazynowania energii mogą uzyskać dodatkowe wsparcie, ponieważ umożliwiają lepsze zarządzanie wyprodukowaną energią i jej zużyciem w okresach szczytowych.

Wsparcie dla jednostek kogeneracyjnych

Ustawa o promowaniu energii elektrycznej z wysokosprawnej kogeneracji określa następujące formy wsparcia dla CHP:

1. Premia gwarantowana będąca dopłatą do:

• wytworzonej, wprowadzonej do sieci i sprzedanej energii elektrycznej z wysokosprawnej kogeneracji przez wytwórcę w zmodernizowanej jednostce kogeneracji o mocy zainstalowanej elektrycznej nie mniejszej niż 1 MW i mniejszej niż 50 MW lub istniejącej jednostce kogeneracji o mocy zainstalowanej elektrycznej nie mniejszej niż 1 MW i mniejszej niż 50 MW,
• wytworzonej energii elektrycznej z wysokosprawnej kogeneracji przez wytwórcę w:nowej małej jednostce kogeneracji,
  • znacznie zmodernizowanej małej jednostce kogeneracji,
  • istniejącej małej jednostce kogeneracji
  • zmodernizowanej małej jednostce kogeneracji,
  • istniejącej jednostce kogeneracji o mocy zainstalowanej elektrycznej nie mniejszej niż 1 MW i mniejszej niż 50 MW, opalanej metanem uwalnianym i ujmowanym przy dołowych robotach górniczych w czynnych, likwidowanych lub zlikwidowanych kopalniach węgla kamiennego,
  • zmodernizowanej jednostce kogeneracji o mocy zainstalowanej elektrycznej nie mniejszej niż 1 MW i mniejszej niż 50 MW, opalanej metanem uwalnianym i ujmowanym przy dołowych robotach górniczych w czynnych, likwidowanych lub zlikwidowanych kopalniach węgla kamiennego.

2. Premia gwarantowana indywidualna w formie dopłaty do wytworzonej, wprowadzonej do sieci i sprzedanej energii elektrycznej z wysokosprawnej kogeneracji przez wytwórcę w:

• istniejącej jednostce kogeneracji o mocy zainstalowanej elektrycznej nie mniejszej niż 50 MW,
• zmodernizowanej jednostce kogeneracji o mocy zainstalowanej elektrycznej nie mniejszej niż 50 MW;

3. Premia kogeneracyjna jako dopłata do wytworzonej, wprowadzonej do sieci i sprzedanej energii elektrycznej z wysokosprawnej kogeneracji przez wytwórcę, który wygrał aukcję, w:

• nowej jednostce kogeneracji o mocy zainstalowanej elektrycznej nie mniejszej niż 1 MW i mniejszej niż 50 MW,
• znacznie zmodernizowanej jednostce kogeneracji o mocy zainstalowanej elektrycznej nie mniejszej niż 1 MW i mniejszej niż 50 MW

4. Premia kogeneracyjna indywidualna będąca dopłatą do wytworzonej, wprowadzonej do sieci i sprzedanej energii elektrycznej z wysokosprawnej kogeneracji przez wytwórcę, który wygrał nabór, w:

• nowej jednostce kogeneracji o mocy zainstalowanej elektrycznej nie mniejszej niż 50 MW,
• znacznie zmodernizowanej jednostce kogeneracji o mocy zainstalowanej elektrycznej nie mniejszej niż 50 MW.

Organy odpowiedzialne za nadzór

W Polsce za nadzór nad systemem premii kogeneracyjnej odpowiadają następujące instytucje:

• Urząd Regulacji Energetyki (URE) – główny organ odpowiedzialny za rejestrację instalacji, organizację aukcji oraz przyznawanie wsparcia w ramach systemu premii kogeneracyjnej. URE monitoruje również efektywność funkcjonujących instalacji i weryfikuje składane raporty.
• Krajowy Ośrodek Bilansowania i Zarządzania Emisjami (KOBiZE) – organ odpowiedzialny za nadzór nad emisjami CO₂ i innymi gazami cieplarnianymi. Instalacje kogeneracyjne, które starają się o premię, muszą regularnie raportować swoje emisje do KOBiZE:
  • Roczne raporty emisji – instalacje muszą dostarczać dane o emisjach zgodnie z określonymi przepisami, a KOBiZE weryfikuje, czy instalacja spełnia limity emisji CO₂.
  • Weryfikacja zgodności z limitem – w przypadku przekroczenia limitów, instalacja może stracić prawo do premii kogeneracyjnej, co wymusza na przedsiębiorstwach utrzymanie niskiej emisji.
• Ministerstwo Klimatu i Środowiska – organ nadzorujący ogólne polityki klimatyczne oraz energetyczne, w tym system wsparcia dla kogeneracji. W ramach swoich kompetencji Ministerstwo wydaje rozporządzenia i zmiany legislacyjne dotyczące funkcjonowania systemu.

Nowe lub zmodernizowane jednostki kogeneracyjne mogą być zgłaszane do systemu premii kogeneracyjnej realizowanego przez URE. Warunkiem koniecznym jest spełnienie restrykcyjnych norm dotyczących efektywności energetycznej oraz emisji CO₂, a także regularne raportowanie wyników eksploatacyjnych.

Kogeneracje oparte na odnawialnych źródłach energii oraz hybrydowe mogą liczyć na dodatkowe korzyści, ponieważ przyczyniają się do realizacji celów klimatycznych i zrównoważonego rozwoju.